شناسایی فرهنگ یاز I (آهن آغازین) در یاریم‌تپۀ درگز، خراسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس باستان شناسی دانشگاه تربت حیدریه ایران

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد باستا نشناسی و مدرس گروه باستا نشناسی دانشگاه تربت حیدریه

3 دانشیار گروه باستا نشناسی دانشگاه سیستان و بلوچستا ن

چکیده

شمال‌شرق فلات ایران در حدود 1500 پ.م پس از گذر از چالش‌های ناشناخته و سهمگین موج دوم شهر نشینی وارد عصر آهن می‌شود. یکپارچگی فرهنگی‌ای که در طول دورۀ مفرغ پایانی باعنوان «تمدن خراسان بزرگ» یا مجموعۀ باستان‌شناختی بلخی-مروی(BMAC) بر شمال شرق فلات و آسیای‌میانه حاکم بود، پس از ورود به نیمۀ دوم هزارۀ دوم پ.م به روشنی دچار گسست می‌شود به طوری که در نیمۀ‌غربی آن یعنی جنوب‌شرق خزر تا غرب درۀ اترک در خراسان‌شمالی، فرهنگی با شاخصۀ سفال خاکستری ظریف و داغدار به نام «دهستان» ظاهر و در مقابل، در مرکز و نیمۀ‌شرقی خراسان و جنوب ترکمنستان فرهنگی متمایز با شاخصۀ سفال دست‌ساز با کیفیت ساخت پائین و غالبا منقوش موسوم به یاز (یاز I) وارد عصر آهن می‌شود. این فرهنگ ظاهراً هیچ نوع نسبت فن‌آورانه و قرابت فرهنگی‌ای با عصر آهن فلات و حتی ناحیۀ دهستان که در همسایگی آن قرارگرفته، ندارد.
     در برآیند چند پژوهش جسته و گریختۀ میدانی در دشت درگز اساساً پیرامون جایگاه و نوع فرهنگ عصر آهن اظهار نظری صریح صورت نگرفته و گاه نیز از اصطلاح گنگ و ناکارآمد "هزارۀ اول پ.م" سخن به میان آمده است اما پیوستگی جغرافیایی دشت درگز به سرزمین‌های پست قره قوم و یکپارچگی فرهنگی آن، به وضوح نشان از حضور فرهنگ یاز دارد. در پژوهش پیش رو با بررسی یافته‌های سفالی منتسب به عصر آهن حاصل از بررسی سیستماتیک یاریم تپۀ درگز(1) به ترسیم نمای کلی این دوران در این ناحیه پرداخته شده است.                                                                           

کلیدواژه‌ها

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار